PL : WYPADEK PRZY PRACY WE FRANCJI
I. WYPADEK PRZY PRACY – PODSTAWOWE INFORMACJE
Uprawnienia oraz obowiązki pracownika i pracodawcy związane z wypadkiem przy pracy na terenie Francji uregulowane zostały we francuskim Kodeksie pracy (oznaczanym dalej jako C.t.) oraz Kodeksie ubezpieczeń społecznych (oznaczanym dalej jako C.s.s.).
Regulacja ta obejmuje co do zasady osoby, które podlegają francuskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych, w pewnej części jednak będzie miała zastosowanie także do pracowników czasowo delegowanych na terytorium Francji – nawet jeśli pozostają ubezpieczeni w państwie pochodzenia.
Za wypadek przy pracy uznaje się każdy wypadek, który, nastąpił przy wykonywaniu pracy lub przy okazji jej wykonywania, przez osobę zatrudnioną lub wykonującą pracę dla jednego lub wielu pracodawców, niezależnie od podstawy jej wykonywania oraz miejsca zdarzenia (art. L.411-1 C.s.s.). W literaturze przyjmuje się, że wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nagłe, które nastąpiło w miejscu i czasie, w którym pracownik pozostawał do dyspozycji pracodawcy i pod jego kontrolą. Aby można było mówić o wypadku przy pracy, konieczne jest wystąpienie wskutek takiego zdarzenia, pozostającego w związku z wykonywaną pracą, szkody na osobie (np. obrażeń ciała).
Za wypadek przy pracy uznaje się także wypadek, któremu uległa taka osoba w drodze z lub do pracy, na trasie pomiędzy:
Podstawowym miejscem zamieszkania, innym stałym miejscem zamieszkania lub każdym innym miejscem, w którym pracownik zwyczajowo przebywa z przyczyn rodzinnych oraz miejscem pracy;
Miejscem pracy a miejscem, w którym pracownik zwyczajowo spożywa posiłki (restauracją, stołówką), jeżeli trasa ta nie została przerwana lub zmieniona z przyczyn podyktowanych osobistymi interesami pracownika lub niezwiązanych z podstawowymi potrzebami życia codziennego, lub niezależnych od pracy.
Warto zwrócić uwagę, iż w prawie francuskim, w opisanych wyżej sytuacjach, istnieje domniemanie wystąpienia wypadku przy pracy. Pracodawca może jednak obalić to domniemanie, wykazując, że pracownik został poszkodowany w okolicznościach nie mających związku z pracą.
II. POSTĘPOWANIE W RAZIE WYPADKU PRZY PRACY
1. Obowiązki pracownika
Zgłoszenie wypadku pracodawcy
Pracownik, który został poszkodowany w wypadku przy pracy zobowiązany jest zgłosić ten fakt swojemu pracodawcy lub przełożonemu w dniu wypadku lub najpóźniej w ciągu 24 godzin od jego wystąpienia – z wyjątkiem przypadku siły wyższej, całkowitego braku możliwości zgłoszenia lub innych uzasadnionych przyczyn. Zgłoszenie takie może zostać dokonane ustnie na miejscu wypadku. W przypadku braku ustnego zgłoszenia, powinno ono zostać wysłane listem poleconym (art. L. 441-1 oraz art. R. 441-2 C.s.s.).
Przeprowadzenie badania lekarskiego
Osoba poszkodowana powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza celem stwierdzenia poniesionych obrażeń, przedstawiając mu kartę wypadku sporządzoną przez pracodawcę (feuille d’accident) – dokument ten uprawnia do bezpłatnego korzystania z usług medycznych oraz środków farmaceutycznych.
Po przeprowadzeniu badania, lekarz wystawia wstępne zaświadczenie lekarskie (certificat médical initial) w dwóch egzemplarzach – jeden dla pracownika, drugi dla kasy ubezpieczeń zdrowotnych - CPAM (Caisse Primaire d’Assurance-Maladie), a także, jeśli jest to uzasadnione stanem zdrowia poszkodowanego, zwolnienie lekarskie (certificat d'arrêt de travail), które ten przedstawia swojemu pracodawcy. W trakcie leczenia, lekarz może wydać zaświadczenie o przedłużeniu leczenia (certificat de prolongation), które powinno zostać skierowane do pracodawcy oraz kasy ubezpieczeń społecznych. Po zakończeniu leczenia, lekarz powinien wystawić końcowe zaświadczenie lekarskie o powrocie do zdrowia (certificat médical final de guérison) lub o trwałym uszczerbku na zdrowiu (certificat médical final de consolidation).
Wybór lekarza należy do poszkodowanego.
2. Obowiązki pracodawcy
Obowiązek zgłoszenia wypadku
Co do zasady, pracodawca zobowiązany jest zgłosić każdy wypadek przy pracy, za pomocą listu poleconego za potwierdzeniem odbioru, w terminie 48 godzin od dnia, w którym się o nim dowiedział, z wyłączeniem niedziel i dni wolnych od pracy, do kasy ubezpieczeń, której podlega poszkodowany pracownik. (art. L.441-2 oraz R. 441-3 C.s.s.). W przypadku braku zgłoszenia wypadku przez pracodawcę, poszkodowany może sam złożyć takie oświadczenie w terminie do końca drugiego roku kalendarzowego po dniu wypadku.
W przypadku, gdy pracownik otrzymał zwolnienie lekarskie, wraz ze zgłoszeniem wypadku przy pracy, pracodawca zobowiązany jest skierować do kasy ubezpieczeń także zaświadczenia dotyczącego wynagrodzenia, celem obliczenia należnych mu świadczeń dzienych (art. R. 441-4).
Zgłoszenie wypadku oraz oświadczenie o wynagrodzeniu powinny zostać złożone na odpowiednich formularzach.
Pracodawca może zgłosić swoje uzasadnione zastrzeżenia co do faktu, że wypadek miał miejsce przy pracy - dokonując zgłoszenia wypadku, a także w całym toku postępowania – jednakże nie później niż do dnia wydania przez kasę decyzji w sprawie wypadku.
Obowiązek wystawienia karty wypadku
Z chwilą powzięcia informacji o wypadku przy pracy, pracodawca zobowiązany jest dostarczyć poszkodowanemu pracownikowi kartę wypadku, niezbędną do rozpoczecia przez niego leczenia i uzyskania odszkodowania. Karta taka powinna zostać wystawiona na odpowiednim formularzu i wskazywać kasę odpowiedzialną za wypłatę świadczeń. W trakcie leczenia, lekarz odnotowuje na niej przeprowadzone badania i zabiegi oraz ich koszt. Po zakończeniu leczenia, poszkodowany wysyła kartę do kasy ubezpieczeń.
Sankcje
Pracodawca, który nie wypełnił obowiązku zgłoszenia wypadku przy pracy albo nie wystawił pracownikowi karty wypadku, podlega karze grzywny przewidzianej dla wykroczeń czwartego stopnia (art. R. 471-3 C.s.s.), tj. karze w wysokości do 750 euro w przypadku osób fizycznych (do 3.750 euro w przypadku osób prawnych).
W takim przypadku, kasa ubezpieczeń ma prawo dochodzić od pracodawcy zwrotu wszelkich kosztów, które poniosła w związku z wypadkiem.
Ponadto, poszkodowany pracownik może dochodzić od pracodawcy naprawienia szkody wynikającej z braku zgłoszenia wypadku, niezależnie od tego, czy skorzystał on z możliwości osobistego zgłoszenia.
3. Badanie wypadku przez kasę ubezpieczeń
Kasa ubezpieczeń podejmuje decyzję o uznaniu wypadku za wypadek przy pracy w terminie 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia wraz z zaświadczeniem lekarskim (art. R. 441-10 C.s.s.). Jednakże w przypadku, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia dodatkowego badania, kasa informuje o tym pracodawcę i poszkodowanego przed upływem powyższego terminu, listem poleconym za potwierdzeniem odbioru – wówczas decyzja powinna zostać podjęcia w terminie 2 miesięcy od takiego powiadomienia. Decyzja kasy ubezpieczeń, zawierająca uzasadnienie oraz wskazująca sposób i termin wniesienia odwołania doręczana jest pracodawcy i pracownikowi, a także lekarzowi prowadzącemu. Brak podjęcia decyzji w opisanych wyżej terminach oznacza uznanie, że wypadek nastąpił przy pracy.
Odmowa uznania wypadku powoduje utratę przez poszkodowanego świadczeń, nie może się on również posługiwać kartą wypadku, która musi zostać zwrócona do kasy ubezpieczeń.
Decyzja uznająca wypadek przy pracy ma w stosunku do poszkodowanego charakter ostateczny, niezależnie od wniesienia odwołania przez pracodawcę.
III. PRACOWNICY DELEGOWANI
Co do zasady, pracownik delegowany podlega w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu państwa pochodzenia – państwa, w którym pracodawca prowadzi normalną działalność – pod warunkiem, że przewidywany czas pracy tego pracownika nie przekracza 24 miesięcy i że nie został on wysłany, aby zastąpić inną osobę (art. 12 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego). Dokumentem potwierdzającym zastosowanie ustawodawstwa państwa wysyłającego jest formularz A1 potwierdzony przez właściwą instytucję tego państwa – w Polsce przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W przeciwnym razie pracodawca zobowiązany jest zarejestrować pracownika delegowanego oraz odprowadzać za niego składki na francuskie ubezpieczenie społeczne.
W związku z powyższym, jeżeli pracownik delegowany jest do Francji na okres przekraczający 24 miesiące lub jeżeli dobrowolnie zostanie on objęty francuskim ubezpieczeniem społecznym - będzie podlegał francuskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych i będą miały do niego zastosowanie wszystkie omawiane przepisy.
Warto jednak zwrócić uwagę, że nawet jeśli pracownik nie podlega francuskiemu ubezpieczeniu społecznemu - w przypadku, gdy ulegnie on wypadkowi przy pracy we Francji, pracodawca zobowiązany jest do skierowania do inspektora pracy właściwego dla miejsca wypadku oświadczenia o wypadku zgodnie z opisanymi wyżej regułami (art. R.1262-2 C.t.).
IV. ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU CZASOWEJ NIEZDOLNOŚCI DO PRACY
Pracownik poszkodowany w wypadku przy pracy jest uprawniony do uzyskania naprawienia szkody, przez które należy rozumieć całkowite pokrycie kosztów leczenia, wypłatę zasiłku dziennego w przypadku zwolnienia lekarskiego oraz renty w przypadku niezdolności do pracy. W razie śmierci pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy, prawo do otrzymania renty uzyskują niektórzy członkowie jego rodziny.
1. Pokrycie kosztów leczenia
Pokrycie 100% kosztów leczenia związanego z wypadkiem przy pracy przysługuje poszkodowanemu niezależnie od tego, czy uzyskał on zwolnienie lekarskie od pracy, czy też nie. Obejmuje ono w szczególności koszty (art. L. 431-1 oraz art. L. 442-8 C.s.s.):
Wizyt lekarskich oraz zabiegów chirurgicznych;
Środków farmaceutycznych;
Sprzętu medycznego oraz protez;
Niezbędnego transportu poszkodowanego pomiędzy miejscem zamieszkania a zakładem opieki zdrowotnej oraz dojazdu na badania;
Wszelkie inne niezbędne koszty związane z leczeniem poszkodowanego, w tym między innymi koszty przystosowania i przekwalifikowania zawodowego.
2. Zasiłek dzienny
Wypłata zasiłku dziennego (indemnité journalière) ma na celu pokrycie utraconego wskutek wypadku wynagrodzenia i jest ona co do zasady przyznawana w przypadku konieczności całkowitego przerwania wykonywania pracy – w razie uzyskania zwolnienia lekarskiego. Zasiłek taki jest również wypłacany – w całości lub w części, jeśli pracownik może wykonywać prace lekkie. W takiej sytuacji jednak łączna kwota otrzymywanego wynagrodzenia oraz zasiłku nie może przekraczać zwykłego wynagrodzenia pracowników o takim samych zaszeregowaniu zawodowym albo wynagrodzenia danego pracownika sprzed wypadku.
Zasiłek należny jest pracownikowi od pierwszego dnia następującego po dniu uzyskania zwolnienia od pracy wskutek wypadku i jest wypłacany aż do momentu jego powrotu do pracy (ewentualnie wyleczenia, stwierdzenia trwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci).
W ciągu pierwszych 28 dni zwolnienia, wysokość zasiłku wynosi 60% podstawowego wynagrodzenia dziennego poszkodowanego pracownika. Od 29. dnia zwolnienia, wysokość zasiłku wynosi 80% takiego wynagrodzenia (art. L. 433-2 oraz R. 433-3 C.s.s.). W przypadku, gdy zwolnienie trwa dłużej niż 3 miesiące, zasiłek może podlegać waloryzacji (art. L.433-2 oraz R. 433-9 C.s.s.).
Co do zasady, zasiłek wypłacany jest poszkodowanemu przez kasę ubezpieczeń w okresach nieprzekraczających 16 dni roboczych (art. R. 433-14).
3. Renta z tytułu trwałej niezdolności do pracy
Renta z tytułu trwałej niezdolności do pracy – całkowitej lub częściowej – wypłacana jest od dnia następującego po dniu stwierdzenia przez lekarza niezdolności poszkodowanego pracownika do pracy. Przyznawana jest przez kasę ubezpieczeń na podstawie decyzji, wskazującej stopień niezdolności do pracy (uszczerbek na zdrowiu) określany procentowo. Decyzja wraz z uzasadnieniem doręczana jest pracownikowi oraz pracodawcy, którym przysługuje prawo wniesienia odwołania do sądu.
W przypadku, gdy uszczerbek na zdrowiu nie przekracza 10%, renta ta jest kapitalizowana i zostaje wypłacona jako jednorazowe świadczenie pieniężne po upływie terminu na wniesienie odwołania od decyzji, o której mowa powyżej.
W przypadku, gdy uszczerbek na zdrowiu jest równy lub wyższy 10%, pracownikowi przysługuje renta, która wypłacana jest co kwartał lub co miesiąc, jeśli uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 50% (art. R. 434-34 C.s.s.).
W sytuacji, gdy stan zdrowia poszkodowanego ulega poprawie lub pogorszeniu, wysokość renty może zostać odpowiednio zmniejszona lub zwiększona (art. 443-1 C.s.s.).
4. Pozostałe i dodatkowe świadczenia
Warto zwrócić uwagę, że w zależności od konkretnej sytuacji i okoliczności wypadku, poszkodowanemu mogą przysługiwać dodatkowe świadczenia lub odszkodowania, na przykład z tytułu nawrotu dolegliwości spowodowanych wypadkiem, z tytułu winy pracodawcy za wypadek lub winy osoby trzeciej.
V. CHOROBA ZAWODOWA
Od wypadku przy pracy odróżnić należy chorobę zawodową – choć podlega ona podobnym regułom. Za chorobę zawodową uznaje się schorzenie, które wpisane zostało na listę chorób zawodowych, a także, pod pewnymi warunkami, inne schorzenie o podłożu zawodowym, stwierdzone na podstawie indywidualnej ekspertyzy medycznej. W przypadku wystąpienia choroby, znajdującej się na takiej liście, istnieje domniemanie jej zawodowego charakteru, pod warunkiem, że pracownik był stale wystawiony na mogące ją wywołać szkodliwe czynniki (art. L.461-1 C.s.s.).
Lista chorób zawodowych precyzuje między innymi, jakie prace uznawane są za mogące wywołać określoną chorobę, jakie czynniki, działające w jakim czasie ją wywołują oraz w jakich terminach konieczne jest ich zgłoszenie do kasy ubezpieczeń. W sytuacji, gdy poszkodowany pracownik nie spełnia opisanych warunków lub choroba, na którą zapadł, nie znajduje się w tabeli, ma on możliwość zwrócenia się do Regionalnej Rady Rozpoznawania Chorób Zawodowych (CRRMP - Comité Régional de Reconnaissance des Maladies Professionnelles), która zbada jego przypadek.
Kasa ubezpieczeń podejmuje decyzję o przyznaniu świadczenia w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zgłoszenia o chorobie zawodowej wraz z zaświadczeniem lekarskim (art. R.441-14 C.s.s.), termin ten może zostać ewentualnie przedłużony.
W związku z tym, iż regulacja w zakresie wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych jest bardzo szeroka, a każdy przypadek należy rozpatrywać odrębnie, biorąc pod uwagę konkretne okoliczności, należy zaznaczyć, że przedstawione wyżej dane mają charakter ogólny i informacyjny.
Celem uzyskania szczegółowych informacji, uprzejmie prosimy o kontakt z adw. Anną Mizerką - amizerka@deforesta-avocats.com.